Abstracts
Résumé
L’étude des processus cognitifs durant l’accomplissement de l’acte traductionnel constitue un défi important pour les spécialistes en didactique de la traduction. Selon toutes les indications, la connaissance de ces processus peut constituer le fondement pour esquisser des nouvelles méthodes d’enseignement qui viseront au développement des aptitudes cognitives des traducteurs en vue d’améliorer leurs performances qualitatives et quantitatives. Les recherches en la matière doivent porter sur deux axes principaux : celui de la lecture, en tant qu’activité cognitive qui permet au traducteur d’aborder le contenu du texte qu’il a à traduire et de vérifier par la suite le résultat de son travail, ainsi que celui du fonctionnement du système mnésique lors de l’acte traductionnel. À titre indicatif les recherches peuvent viser à la formation de la représentation mentale du texte à traduire et son traitement lors de la traduction, l’étude des stratégies en vue d’accomplir l’acte traductionnel, l’étude des stratégies de gestion des ressources cognitives du traducteur, etc.
Mots-clés/Keywords:
- psychologie cognitive,
- aptitudes cognitives des traducteurs,
- didactique de la traduction
Abstract
The study of the mental processes taking place when translating is an important challenge for specialists of translation didactics. Based on all indications, knowing all these processes may be the basis for designing new teaching methods that aim to develop the translators’ skills and to improve their quantitative and qualitative performance. Research in this field should focus mainly on two axes: i. the reading phase as a cognitive activity through which the translator gains access to the content of the text to be translated and thus controls the outcome of his/her effort; and ii. the function of the mnemonic system during the translation act. Indicative topics for research could be the way the text for translation is mentally represented, as well as the way this representation is processed when translating. It would also be useful to study the strategies employed for translation performance, the translator’s strategies for managing his/her cognitive resources, etc.
Περίληψη
Η µελέτη των νοητικών διεργασιών κατά την επιτέλεση του µεταφραστικού έργου αποτελεί σηµαντική πρόκληση για τους ειδικούς στη διδακτική της µετάφρασης. Σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, η γνώση αυτών των διεργασιών µπορούν να αποτελέσουν τη βάση για το σχεδιασµό νέων µεθόδων διδασκαλίας που θα αποσκοπούν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των µεταφραστών µε σκοπό τη βελτίωση των ποιοτικών και ποσοτικών επιδόσεών τους. Η έρευνα σ’ αυτό το πεδίο πρέπει να κινηθεί γύρω από δύο κυρίως άξονες : την ανάγνωση, ως γνωσιακή δραστηριότητα µέσω της οποίας ο µεταφραστής έχει πρόσβαση στο περιεχόµενο του προς µετάφραση κειµένου και µέσω της οποίας ελέγχει στη συνέχεια το αποτέλεσµα του έργου του, καθώς και τη λειτουργία του µνηµονικού συστήµατος κατά την µεταφραστική πράξη. Ενδεικτικά µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο έρευνας ο τρόπος σχηµατισµού της νοητικής αναπαράστασης του προς µετάφραση κειµένου και η επεξεργασία της κατά τη µετάφραση, η µελέτη των στρατηγικών για την επιτέλεση του µεταφραστικού έργου, η µελέτη των στρατηγικών διαχείρισης των γνωσιακών πόρων του µεταφραστή, κ.ά.
Appendices
Références
- Βοσνιάδου Στέλλα, (2004) : Γνωσιακή Επιστήµη : Η Νέα Επιστήµη του Νου, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα
- Βοσνιάδου Στέλλα, (1998) : Γνωσιακή Ψυχολογία, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.
- Καψάλης Αχιλλέας, (1996) : Παιδαγωγική Ψυχολογία, Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.
- Κολιάδης Εµµανουήλ, (2002) : Γνωστική ψυχολογία- Γνωστική νευροεπιστήµη και εκπαιδευτική πράξη, Αθήνα.
- Μπατσαλιά Φρειδερίκη & Σελλά-Μάζη Ελένη, (1994) : Γλωσσολογική προσέγγιση στη θεωρία και τη διδακτική της µετάφρασης, Ιόνιο Πανεπιστήµιο, Κέρκυρα.
- Ντάβου Μπετίνα, (2000) : Οι διεργασίες της σκέψης στην εποχή της πληροφορίας. Θέµατα γνωστικής ψυχολογίας και επικοινωνίας, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
- Πήτα Ρία, (1998) : Ψυχολογία της γλώσσας, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα.
- Πολίτης Μιχάλης, (2006) : Νέες προοπτικές της Μεταφρασιολογίας υπό το πρίσµα της Γνωσιακής Ψυχολογίας, άρθρο προς δηµοσίευση στον επετειακό τόµο του ΤΞΓΜ∆ του Ιονίου Πανεπιστηµίου για τη συµπλήρωση είκοσι ετών από την έναρξη λειτουργίας του, ΤΞΓΜ∆ Ιονίου Πανεπιστηµίου, Κέρκυρα.
- Πολίτης Μιχάλης, (2001) : « Η αξιολόγηση των µεταφραστικών λαθών », Πρακτικά 5ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας, Σορβόννη 13-15 Σεπτεµβρίου 2001.
- Πόρποδας Κωνσταντίνος, (1993) : Γνωστική ψυχολογία : η διαδικασία της µάθησης. Επεξεργασία πληροφοριών, αντίληψη, µνήµη, αναπαράσταση της γνώσης, Αθήνα.
- Cadet, B. (1998) : Psychologie cognitive, Paris, In Press.
- Coirier, P., Gaonac’h, D. et J.-M. Passerault (1996) : Psycholinguistique textuelle. Approche cognitive de la compréhension et de la production des textes, Paris, Armand Colin.
- Dancette, J. (1995) : Parcours de traduction, Lille, Presses Universitaires de Lille.
- Delisle, J., Lee-Jahnke, H. et M. C. Cormier (1999) : Terminologie de la traduction, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins Publishing Company.
- Delisle, J. (1984) : L’analyse du discours comme méthode de traduction, Ottawa, Éditions de l’Université d’Ottawa.
- Durieux, C. (2005) : « La traduction : illustration d’un processus complexe », La complexité : ses formes, ses traitements, ses effets, Caen, Cahiers de la MRSH de l’Université de Caen.
- Durieux, C. (2004) : « Approche psycholinguistique de la traduction », Psycholinguistics : A Multidisciplinary Science, Paris, Europia.
- Durieux, C. (1995) : Apprendre à traduire, Paris, Maison du Dictionnaire.
- Durieux, C. (1990) : « La recherche documentaire en traduction technique : conditions nécessaires et suffisantes », Meta 35-4, Les Presses de l’Université de Montréal.
- Durieux, C. (1988) : Fondement didactique de la traduction technique, Paris, Didier Érudition.
- ESIT et Groupe d’études sur le langage de l’Université Paris XII (1981) : Actes du Colloque Compréhension du langage, Créteil 25-27 septembre 1980, Paris, Didier Érudition.
- Kosma, A. (2005) : Le fonctionnement spécifique de la mémoire de travail en traduction, Caen (mémoire en vue de l’obtention du master conjoint « Sciences de la traduction : traductologie et science cognitive »).
- Larose, R. (1998) : « Méthodologie de l’évaluation des traductions », Meta 43-2, Les Presses de l’Université de Montréal.
- Lederer, M. (1994) : La traduction aujourd’hui, Paris, Hachette.
- Lemaire, P. (1999) : Psychologie cognitive, Bruxelles, De Boeck.
- Le Ny, J.-F. (1989) : Science cognitive et compréhension du langage, Paris, Presses Universitaires de France.
- Matlin, M. (2001) : La cognition, Bruxelles, De Boeck.
- Mialet, J.-P. (1999) : L’attention, Paris, Presses Universitaires de France, coll. « Que sais-je ? »(traduit en grec par les étudiantes du DLETI de l’Université ionienne Olga Daniilidou et Maria Hatzissava sous forme de mémoire en vue d’obtenir leur maîtrise).
- Pergnier, M. (1980) : Les fondements sociolinguistiques de la traduction, Paris, Libraire Honoré Champion.
- Politis, M. (1999) : « Approche théorique des erreurs en traduction spécialisée », Colloque sur la traduction, Athènes, Université d’Athènes.
- Richard, J.-F. (3η έκδοση 1998) : Les activités mentales, comprendre, raisonner, trouver des solutions, Paris, Armand Colin.
- Seleskovitch, D. et M. Lederer (1981) : « Comprendre le langage. Le point de vue des linguistes, le point de vue des traducteurs interprètes, le point de vue des neuropsychologues », in Actes du colloque Comprendre le langage, Paris, Didier Érudition.
- Seleskovitch, D. et M. Lederer (1986) : Interpéter pour traduire, Paris, Didier Érudition.
- Seleskovitch, D. (1975) : Langage, langue et mémoire, Paris, Minard.
- Vandaele, S. et L. Lubin (2005), « Approche cognitive de la traduction dans les langues de spécialité : vers une systématisation de la description de la conceptualisation métaphorique », Meta 50-2, Les Presses de l’Université de Montréal.
- Baddeley, A. (1986) : Working memory, Oxford, Oxford University Press.
- Baddeley, A. (1992) : “Working Memory : the interface between memory and cognition”, Journal of Cognitive Neuroscience 4, p. 281-288.
- Baddeley, A. (2000) : “The Episodic Buffer : A New Component of Working Memory ?”, Trends in Cognitive Sciences 4, p. 417-423.
- Baddeley, A. (2003) : “Working Memory and Language : an Overview”, Journal of Communication Disorders 36, p.189-208.
- Baddeley, A. (2003) : “Working Memory : Looking Back and Looking Forward”, Nature Reviews / Neuroscience 4, p. 829-839.
- Kussmaul, P. (1995) : Training the Translator, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins.
- Séguinot, C. (1990) : “Interpreting Errors in Translation”, Meta 35-1, Les Presses de l’Université de Montréal.
- Wills, W. (1996) : Knowledge and skills in translator behaviour, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins.